Ćwiczenie w domu jest jednym z najważniejszych czynników w nauczaniu gry na instrumencie. Wiemy dobrze, że lekcja daje nauczycielowi jedynie możliwość udzielenia uczniowi pewnych wskazówek i sprawdzenia tego, co przerobił w domu. Główny ciężar spoczywa natomiast na samodzielnej pracy ucznia, t.j. na jego ćwiczeniu domowym. W tej sytuacji nauczyciel liczy na pomoc opiekunów dziecka, którzy nadzorują sposób odrabiania zadanych ćwiczeń. Od tego, jak uczeń ćwiczy, uzależnione są jego postępy. Często zdarza się, że uczeń zdolny nie robi postępów, ponieważ nie ćwiczy racjonalnie, a przeciwnie, uczeń o mniejszych zdolnościach, dzięki umiejętnej, systematycznej  i wytrwałej pracy osiąga znaczne rezultaty. Nauczyciel organizuje pracę domową ucznia przez pouczenie, udzielanie rad i wskazówek. Dotyczą one czasu trwania ćwiczeń domowych oraz sposobu.

Uczeń powinien ćwiczyć z pełną uwagą i nastawieniem krytycznym. Powinien słyszeć swoją własną grę. Jakkolwiek wydaje się to oczywiste – zasada ta rzadko bywa przestrzegana przez uczącego się. Najczęściej mamy do czynienia z uczniami o rozproszonej uwadze. Zdarza się, że uczeń z łatwością dostrzeże każdą usterkę u kolegi, a na swoje błędy nie zwraca uwagi. Pracuje więc powierzchownie, nieświadomie. Każdą usterkę powinien uczeń natychmiast poprawić. Często bywa, że do świadomości ucznia docierają błędy, ale nie poprawia ich z niedbalstwa. W rezultacie przyzwyczaja się do nich i utrwala je. Usunięcie powstałych tą drogą nawyków wymaga później dodatkowego wysiłku i czasu. Jest to niejako praca ,,od nowa”. Dlatego też każde ćwiczenie czy utwór, a zwłaszcza jego trudniejsze fragmenty powinno się przegrywać z dużą starannością i dokładnością. Uczeń powinien ćwiczyć powoli i rytmicznie. Reguła ta stanowi wyjątkowo doniosły warunek dobrej i skutecznej pracy domowej. Uczniowie wykazują zazwyczaj tendencję do szybkiego ćwiczenia, choć powoduje to częste pomyłki i zatrzymywanie się. Szybkie, wielokrotne przegrywanie z błędami nie daje rezultatu i jest bezcelowe. Dopiero po dokładnym, bezbłędnym odczytaniu tekstu, po opanowaniu jego najtrudniejszych momentów można przystąpić do gry we właściwym tempie. Jednym z głównych warunków postępów ucznia jest także systematyczność i wytrwałość, bez których należyte wyniki nauczania są niemożliwe. Szczególny nacisk położyć trzeba na systematyczność, z uwagi na częste zaniedbania w codziennym ćwiczeniu. Nauczyciel powinien stawiać wysokie wymagania , zwracać uwagę na każdą usterkę gry ucznia i przyzwyczajać go do  przestrzegania tej samej zasady w czasie ćwiczenia. (Z. Ostalczyk)

Sprawdzając pracę domową ucznia należy szczególnie piętnować i ganić brak skupienia, bezmyślność, brak samokontroli i odpowiedzialności za swą pracę. Poziom gry zależy od niezbędnej ilości a przede wszystkim jakości pracy, od której zależą później rezultaty wysiłków. Mądra praca jest udziałem uczniów wewnętrznie zorganizowanych, wymagających i samokrytycznych a nie leniwych. ,,Umiejętność pracy jest swojego rodzaju zdolnością, ale taką, którą z całą pewnością można zdobyć nawet pierwotnie jej nie mając”(T. Wroński)

Czym właściwie jest ćwiczenie? Istotą jego jest powtarzanie w celu poprawienia błędu wykonania. Należy przy tym dążyć do tego, by każde kolejne powtórzenie było lepsze od poprzedniego. W przeciwnym wypadku może dojść do utrwalenia błędu. Jakże często kilkakrotne przegranie utworu od początku do końca z  tymi samymi błędami uczniowie nazywają ćwiczeniem. ,, Błąd powtórzony kilkakrotnie jest nieszczęściem i groźbą, że pozostanie w grze na zawsze.”(T. Wroński) Jakże często uczniowie mają skłonność do wybaczania sobie różnych mankamentów intonacyjnych i dźwiękowych wykonania ulegając  złudzeniu, że znikną one same pod wpływem ilości pracy. Najczęściej nie znikają z gry, a jedynie powodują przyzwyczajanie  się do  nich, z czasem po prostu uczeń przestaje je słyszeć. Są uczniowie o zróżnicowanym poziomie przyswajalności uwag, różnie reagujących na nie. Jedni oczekują uwag nauczyciela, są chłonni i otwarci na nie, dają się ,,lepić jak  plastelina”. Takich uczniów określamy jako zdolnych, rozwojowych, pracujemy z nimi chętnie i praca z nimi jest dla nas przyjemnością. Inni ,,odporni na uwagi”, z trudem zmieniają cokolwiek w swojej grze, a każda nasza uwaga natrafia na mur niemożności z ich strony.  Praca z takim uczniem to ciągła walka, stałe przełamywanie jego oporów psychicznych i fizycznych. Postępy w grze takich uczniów są oczywiście znikome następują bardzo wolno. Praca ucznia w domu polega więc przede wszystkim na realizowaniu uwag nauczyciela z ostatniej lekcji.  Jeśli tego nie robił, oznacza to, że czas został stracony, że nie posunęliśmy się do przodu, tkwimy w tym samym miejscu. Uświadomienie uczniowi  mechanizmu postępów w grze i zaakceptowanie przez niego takiego stylu pracy jest warunkiem współpracy. Stanowi on tajemnicę oraz źródło sukcesów w pracy z uczniem. Dobremu nauczycielowi nigdy nie powinno zabraknąć uwag (zawsze przecież można grać lepiej) dlatego, że nasze artystyczne apetyty rosną w miarę zdobywania umiejętności ,że stale stawiamy sobie kolejne, wyższe cele, poza tym nigdy przecież nie stoimy w miejscu, stale się rozwijamy i zmieniamy.(A. Cofalik)

Proces uczenia dziecka trzeba zaczynać od rodziców. Są naszymi pomocnikami w pracy domowej, codziennej, trudnej i dającej efekty nie od razu, tylko po jakimś czasie. Często jest tak, że rodzice zapisując dziecko do szkoły muzycznej nie zdają sobie sprawy jak ważną rolę będą mieli do spełnienia. Bywa nawet tak, że traktują tą szkołę jak świetlicę, gdzie dziecko ma zapewnioną opiekę i zajęcie, wypełnienie wolnego czasu.  Rodzice różnie rozumieją pomoc dziecku w grze na instrumencie. Jedni są świadomi trudności i zadań stawianych przed uczniem, potrafią pomóc w prostych zadaniach. Większość uważa, że spełniają swoją rolę, gdy pilnują, aby dziecko ćwiczyło określoną ilość czasu. Pytając uczniów, czy mama lub tata ćwiczą z tobą lub słuchają jak ćwiczysz, odpowiadają, że tak.  Pytając, co robią w tym czasie, kiedy ty grasz, pada często odpowiedź –mama słucha robiąc obiad, albo pije herbatę z gośćmi, którzy akurat byli w domu. Sukcesy dziecka zależą w dużym stopniu od roli i zaangażowania rodziców. Szczęście wielkie spotyka nauczyciela, którego rozumieją i wspierają rodzice uczniów. Oni właśnie w domu zastępują nas nauczycieli, potrafią stać po naszej stronie w trudnych chwilach zwątpienia, braku cierpliwości u dzieci. Wspólnie z nauczycielem poszukują wolnego czasu do ćwiczeń. Szanują nas, nauczycieli, zauważają nasze oddanie, zaangażowanie. Tak jednak zdarza się nieczęsto. Bez ich pomocy w wychowaniu dziecka, życzliwego i serdecznego stosunku do nauczyciela praca nie zaowocuje sukcesami. Właśnie z tego powodu nauczyciel nie powinien mieć obaw i powinien powiedzieć rodzicom: odpowiedzialność za sukcesy dziecka ponosi nie tylko nauczyciel, Rodzice również. A odpowiedzialność – to przede wszystkim systematyczna, mądra praca dziecka w domu. Stworzenie dziecku warunków do pracy przy instrumencie, wspieranie go w chwilach zniechęcenia do ćwiczeń. (B. Miczka)

10 WESOŁYCH PRZYKAZAŃ DLA RODZICÓW

1. Pokochaj codzienne ćwiczenia swojego dziecka, a dziecko również je pokocha.
2. Szanuj uwagi nauczyciela jak swoje własne.
3. Nie krytykuj jego sposobów nauczania, bo dziecko może skrytykować Twoje.
4. Wierz, że Twój nauczyciel jest najlepszy, a wtedy dziecko uwierzy, że i Ty jego rodzic jesteś najlepszy.
5. Bądź cierpliwy, bo nie zawsze jest cierpliwy nauczyciel.
6. Poświęć parę minut Swojego własnego codziennego czasu dziecku  i muzyce, a kiedyś poświęcą go Tobie.
7. Odwiedzaj szkołę muzyczną, bywaj na lekcjach, rozmawiaj z nauczycielem, a wtedy nauczyciel chętnie zechce rozmawiać z Tobą
8. Nie krytykuj gry Swojego dziecka, zostaw to nauczycielowi
9. Podpisuj dzienniczek z uwagami! Niech Twoje dziecko wierzy, że umiesz czytać i pisać.
10. Pamiętaj, że sukcesy nauczyciela zależą od Ciebie i Twojego dziecka, a nie tylko od nauczyciela.

ZADANIA RODZICA

• budowanie bliskiej relacji z dzieckiem, w sferze rozwoju artystycznego
• zrozumienie i wsparcie w kontekście wyzwań i trudności związanych z muzyką
• zwiększenie świadomości rodzica o specyfice nauki gry na instrumencie
• nawiązanie bliskiego i regularnego kontaktu z nauczycielem gry
• większe zrozumienie przez rodzica wymagań nauczyciela i świadome  kontrolowanie postępów nauki gry w procesie codziennego ćwiczenia w domu, w zakresie pokonywania niewygód  prowadzących do doskonałości aparatowej i techniczno – wykonawczej
• zapewnienie dziecku bliskości emocjonalnej i okazywanie autentycznej radości z podejmowania aktywności muzycznej (A.A. Nogaj)

Opracowanie udostępniła p. Danuta Wołoszyn